Insektycydy układowe – kiedy stosować i jakie szkodniki zwalczają?

Współczesne rolnictwo wymaga precyzyjnych i skutecznych rozwiązań w walce ze szkodnikami. Insektycydy układowe, zwane również insektycydami systemicznymi, stanowią jeden z rodzajów insektycydów. Pozwalają na efektywne zwalczanie wielu agrofagów, w tym tych trudnodostępnych. Ich unikalny mechanizm działania, oparty na wchłanianiu i dystrybucji substancji czynnej w całej roślinie, czyni je niezastąpionymi w integrowanej ochronie upraw. 

Czym jest insektycyd układowy?

Insektycydy układowe to grupa pestycydów charakteryzujących się zdolnością do wnikania do tkanek roślinnych i przemieszczania się wraz z sokami. Ich działanie polega na zakłócaniu procesów życiowych owadów, takich jak przewodnictwo nerwowe, synteza chityny czy metabolizm energetyczny. 

W zależności od mechanizmu działania substancji czynnej możemy wyróżnić kilka klas chemicznych. Są to np. neonikotynoidy (np. tiametoksam, acetamipryd), które działają na receptory nikotynowe w układzie nerwowym owadów, prowadząc do paraliżu i śmierci. 

Inne to spirotetramat, który hamuje syntezę lipidów, skutkując zamieraniem larw. Są również sulfoksaflory (np. sulfoksaflor), które działają na receptory nikotynowe w sposób zbliżony do neonikotynoidów, lecz mają inną strukturę chemiczną. 

Działanie insektycydu systemicznego jest decydujące dla jego skuteczności, ponieważ umożliwia ochronę nawet nowo wyrosłych części rośliny, które nie zostały pokryte bezpośrednio cieczą roboczą.

Co oznacza działanie systemiczne?

Działanie systemiczne polega na tym, że po aplikacji substancja jest absorbowana przez korzenie lub liście, a następnie transportowana w roślinie. Wyróżniamy dwa główne typy transportu:

• transport ksylemowy, w którym substancja czynna przemieszcza się w górę rośliny wraz z prądem wody, co chroni nowe przyrosty i górne partie uprawy. Typowy dla wielu neonikotynoidów;
• transport floemowy, w którym substancja czynna przemieszcza się w dół rośliny wraz z asymilatami, co pozwala na ochronę korzeni i części podziemnych. Jest to charakterystyczna cecha substancji czynnej spirotetramat.

Praktyczne implikacje działania systemicznego są ogromne. Umożliwia zwalczanie szkodników żerujących w miejscach trudno dostępnych, np. na spodniej stronie liści, w zawiniętych liściach (zwójki) czy wewnątrz pędów. 

Ponadto chroni roślinę przez dłuższy czas, co redukuje potrzebę częstych zabiegów. Należy pamiętać, że okres karencji jest związany z czasem metabolizowania substancji w roślinie i jest istotny dla bezpieczeństwa żywności.

Insektycydy układowe – jakie szkodniki zwalczają?

Ze względu na mechanizm działania i drogę wnikania, insektycydy systemiczne są szczególnie skuteczne w zwalczaniu szkodników kłująco-ssących, takich jak mszyce, mączliki, wciornastki i czerwce. Owady te, pobierając soki roślinne, wchłaniają również substancję czynną, co prowadzi do ich śmierci. 

Są także efektywne przeciwko szkodnikom minującym, których larwy żerują wewnątrz liści (np. miniarki), ponieważ wnika wewnątrz liścia, docierając do agrofaga. Ponadto niektóre insektycydy układowe są skuteczne przeciwko stonkom, larwom chrząszczy i gąsienicom, które żerują na częściach rośliny chronionych przez substancję.

Kiedy najlepiej postawić na insektycydy układowe?

Wybór insektycydu systemicznego powinien być podyktowany świadomą oceną sytuacji fitosanitarnej na plantacji. Optymalny moment stosowania zależy od fazy rozwojowej uprawy, progu szkodliwości oraz obecności szkodników ukrytych. Stosowanie w fazie intensywnego wzrostu zapewnia szybkie wchłanianie i dystrybucję substancji czynnej. 

Zabieg należy przeprowadzić po przekroczeniu progu szkodliwości, ale jeszcze przed masowym rozwojem szkodników, aby zapobiec znaczącym stratom. Gdy szkodniki, takie jak zwójki czy miniarki, są już wewnątrz tkanek roślinnych, insektycydy układowe są często jedyną skuteczną opcją. Dodatkowo, w przypadku stwierdzenia odporności na inne grupy insektycydów, użycie insektycydów układowych z inną grupą chemiczną (np. spirotetramat) jest uzasadnionym elementem strategii rotacji substancji czynnych.

Jakie insektycydy systemiczne wybrać?

Wybór odpowiedniego preparatu ma decydujące znaczenie. Do popularnych grup chemicznych należą neonikotynoidy, szeroko stosowane w uprawach rolniczych, warzywnych i sadowniczych do zwalczania mszyc, wciornastków czy mączlików. Charakteryzują się szybkim działaniem żołądkowym i kontaktowym. 

Inny to spirotetramat, specjalistyczny insektycyd systemiczny o unikalnym transporcie floemowym, co czyni go wyjątkowo skutecznym przeciwko czerwcom, mączlikom i mszycom w trudno dostępnych miejscach. Jest często wykorzystywany w uprawach warzyw pod osłonami. 

Kolejna grupa to sulfoksaflory, które stanowią nowszą generację insektycydów, skuteczną w zwalczaniu mszyc w uprawach rolniczych i sadowniczych. Są przydatne szczególnie tam, gdzie występuje problem z odpornością na neonikotynoidy. 

Przed każdym użyciem insektycydu układowego kluczowe jest zapoznanie się z instrukcją stosowania, aby dobrać odpowiednią dawkę, termin i warunki zabiegu. Zapewni to skuteczność i bezpieczeństwo.

Insektycydy układowe odgrywają ważną rolę w integrowanej ochrony roślin. Ich zdolność do przemieszczania się w tkankach roślinnych pozwala na zwalczanie szerokiego spektrum szkodników, w tym tych ukrytych i trudnodostępnych. Świadomy wybór insektycydu systemicznego, oparty na wiedzy o mechanizmach działania, spektrum zwalczanych agrofagów, zwiększa skuteczność zabiegu i sprzyja bezpieczeństwu uprawy.