Mechanizm działania fungicydów wgłębnych – kiedy i w jakich uprawach je stosować?

Ochrona roślin przed chorobami grzybowymi to jeden z filarów agrotechniki. W obliczu rosnących oczekiwań konsumentów, ograniczeń legislacyjnych i wyzwań klimatycznych, dobór odpowiedniego środka ochrony roślin staje się kluczowy. W tym kontekście coraz częściej chcemy rozumieć, jak działają poszczególne substancje. Dlatego zebraliśmy kluczowe informacje o szeroko stosowanej grupie fungicydów. Czym właściwie są fungicydy wgłębne, jak działają i kiedy warto po nie sięgnąć? Zobaczmy.

Jak działają fungicydy – przegląd podstawowych mechanizmów

Podziału fungicydów, czyli środków grzybobójczych, można dokonać w zależności od sposobu ich działania w lub na roślinie. Najprostsze z nich to fungicydy kontaktowe, które tworzą barierę ochronną na powierzchni liści i tkanek, uniemożliwiając zarodnikom grzybów wniknięcie do wnętrza rośliny. Ich skuteczność zależy jednak od dokładności pokrycia i odporności na zmywanie.

Innym typem są tytułowe fungicydy wgłębne. Penetrują kilka warstw komórek, dzięki czemu działają nie tylko na powierzchni, ale i wewnątrz tkanek. Jeszcze szerszy zakres działania oferują fungicydy systemiczne, które po wniknięciu do wnętrza rośliny przemieszczają się wraz z sokami, chroniąc zarówno miejsce aplikacji, jak i inne części rośliny.

Fungicydy wgłębne – co to takiego?

Fungicydy wgłębne (lokalnie systemiczne) to grupa środków ochrony roślin, które po aplikacji na powierzchnię liścia przenikają do jego tkanek. W odróżnieniu od fungicydów kontaktowych, które pozostają na powierzchni i działają jedynie tam, gdzie zostały naniesione, fungicydy wgłębne penetrują tkanki. Jednak ich zasięg jest ograniczony do kilku warstw komórek.

Nie są to środki systemiczne w pełnym tego słowa znaczeniu, ponieważ nie przemieszczają się z sokami roślinnymi po całej roślinie. Ich działanie jest lokalne, ale dzięki temu skuteczne także wobec patogenów, które wniknęły już w głąb rośliny.

Co to znaczy działanie wgłębne fungicydów?

Działanie wgłębne polega na tym, że substancja czynna wnika w powierzchniowe warstwy rośliny, najczęściej liścia (ale nie tylko) i tam aktywnie oddziałuje na rozwijające się patogeny grzybowe. W praktyce oznacza to skuteczność wobec wczesnych stadiów infekcji, kiedy grzyb już przeniknął do wnętrza tkanek. 

Jednocześnie taka forma działania zapewnia zwiększoną odporność na zmywanie przez deszcz w porównaniu do preparatów kontaktowych. Fungicydy wgłębne można więc stosować zarówno zapobiegawczo, jak i interwencyjnie. Pod warunkiem że infekcja nie przekroczyła jeszcze zaawansowanego stadium rozwoju.

Kiedy postawić na fungicydy wgłębne?

Fungicydy wgłębne sprawdzają się przede wszystkim w sytuacjach, gdy choroby grzybowe zaczynają rozwijać się w sprzyjających warunkach atmosferycznych, takich jak wysoka wilgotność i umiarkowane temperatury, ale widoczne objawy nie są jeszcze obecne. W takich przypadkach ich działanie interwencyjne może skutecznie ograniczyć rozwój infekcji we wczesnym stadium. 

Sięga się po nie również wtedy, gdy pojawiają się pierwsze symptomy choroby, co oznacza, że patogen zdołał już przeniknąć do tkanek roślinnych, ale jeszcze się nie rozprzestrzenił. Wówczas fungicyd wgłębny daje szansę na zahamowanie tego procesu. Istotnym atutem tych preparatów jest także ich odporność na zmywanie, co czyni je dobrym wyborem w rejonach i sezonach obfitujących w częste opady. 

W jakich warunkach stosować fungicydy wgłębne?

Skuteczność fungicydów wgłębnych zależy w dużej mierze od warunków, w jakich są stosowane. Najlepsze efekty uzyskuje się przy umiarkowanych temperaturach, mieszczących się w przedziale od 10 do 25°C, oraz przy umiarkowanej wilgotności powietrza. 

Zbyt niska temperatura może znacznie ograniczyć zdolność substancji czynnej do przenikania w głąb tkanek roślinnych. Równie ważna jest faza rozwojowa samej rośliny. Fungicydy tego typu najefektywniej działają na młode i aktywne tkanki, podczas gdy ich skuteczność na starszych liściach może być zauważalnie niższa. 

Nie bez znaczenia jest także moment aplikacji. Unikanie oprysków w pełnym słońcu pozwala zminimalizować straty wynikające z szybkiego parowania cieczy roboczej. Kluczowe pozostaje także precyzyjne dobranie dawki środka. Zbyt niska nie zapewni odpowiedniego stężenia w miejscu działania, co może istotnie obniżyć skuteczność ochrony.

Jakie substancje fungicydów wykazują działanie wgłębne?

W obrocie znajduje się wiele substancji czynnych o potwierdzonym działaniu wgłębnym. Są wśród nich zarówno substancje aplikowane dolistnie, jak i stosowane w zaprawach do nasion. Mamy tu między innymi strobiluryny, takie jak azoksystrobina, piraklostrobina i krezoksym metylowy. Poza działaniem kontaktowym wykazują zdolność do penetracji w głąb liści oraz efekt translaminarny. 

Równie istotne są karboksyamidy, czyli substancje z grupy SDHI, jak boskalid, fluksapyroksad, biksafen i sedaksan. Wszystkie działają poprzez blokowanie oddychania mitochondrialnego patogenów grzybowych i wykazują trwałe działanie w roślinie. 

Do fungicydów o działaniu wgłębnym zalicza się również niektóre triazole, w tym protiokonazol i tritikonazol. Hamują one syntezę ergosterolu, kluczowego składnika błon komórkowych grzybów. 

Warto także wspomnieć o takich substancjach jak dimetomorf oraz fludioksonil. Choć należą do innych grup chemicznych, ich zdolność do działania wewnątrz tkanek czyni je cennym uzupełnieniem programów ochrony, zwłaszcza w uprawach warzywniczych i sadowniczych.

Fungicydy wgłębne – podsumowanie

Fungicydy wgłębne stanowią kluczowe narzędzie w ochronie roślin. Ich mechanizm działania, polegający na penetracji tkanek roślinnych, pozwala na skuteczną walkę z patogenami już na wczesnym etapie infekcji. Odpowiedni dobór substancji czynnej, właściwe warunki aplikacji oraz znajomość specyfiki działania poszczególnych grup chemicznych są niezbędne, by w pełni wykorzystać potencjał tej technologii. W czasach rosnącej presji na redukcję użycia środków ochrony roślin i zwiększenia ich skuteczności, fungicydy wgłębne mają do odegrania istotną rolę w nowoczesnym i odpowiedzialnym rolnictwie.