Podział herbicydów – rodzaje, klasyfikacja i zakres stosowania

Zanim zdecydujesz się na zastosowanie konkretnego środka chwastobójczego, warto poznać podział herbicydów oraz ich mechanizmy działania. Dzięki temu skutecznie ograniczysz konkurencję chwastów w uprawach, poprawisz efektywność produkcji i ograniczysz ryzyko powstawania odporności. Ten przewodnik wyjaśnia, jakie są rodzaje herbicydów, jak działają i jak dopasować je do konkretnej sytuacji na polu.

Jak działają herbicydy?

Zrozumienie, jak funkcjonują poszczególne grupy herbicydów, to fundament skutecznej ochrony przed chwastami. Ich mechanizmy działania są zróżnicowane. Niektóre uszkadzają tkanki kontaktowo, inne zakłócają funkcje metaboliczne. To ważne zarówno dla efektywności chwastobójczej rozwiązania, które wybierzemy, jak i dla przeciwdziałania powstawaniu odporności chwastów na herbicydy.

Podział herbicydów ze względu na mechanizmy działania

• Inhibitory syntazy acetolaktanowej (ALS)

Blokują enzym niezbędny do syntezy aminokwasów rozgałęzionych. Efektem jest zatrzymanie wzrostu i śmierć rośliny. Substancje z tej grupy (np. rimsulfuron, mezosulfuron) są szeroko stosowane w Polsce.

• Inhibitory karboksylazy acetylokoenzymu A (ACCazy)

Hamują syntezę lipidów, uszkadzając błony komórkowe. Wykorzystywane głównie przeciwko chwastom jednoliściennym.

• Inhibitory fotosyntezy w fotosystemie II

Uniemożliwiają przeprowadzanie fotosyntezy poprzez blokowanie przepływu elektronów. Przykłady: metrybuzyna, atrazyna. Pierwsze odporności w Polsce notowano już w latach 80.

• Inhibitory syntazy EPSP (np. glifosat)

Blokują enzym odpowiedzialny za syntezę aminokwasów aromatycznych. Są to klasyczne herbicydy totalne, stosowane np. przed założeniem plantacji.

• Syntetyczne auksyny

Imitują naturalne hormony roślinne, powodując deformacje i niekontrolowany wzrost prowadzący do śmierci rośliny. Przykład: 2,4-D.

• Inhibitory PPO (oksydazy protoporfirynogenowej)

Zakłócają syntezę chlorofilu, prowadząc do martwicy tkanek.

Podział herbicydów ze względu na zakres działania

W zależności od sposobu oddziaływania na rośliny, podział herbicydów uwzględnia środki selektywne i nieselektywne. To kryterium jest istotne przy planowaniu zabiegów ochrony roślin w różnych fazach rozwoju upraw.

Herbicydy selektywne

Działają wybiórczo na chwasty, pozostawiając rośliny uprawne nienaruszone. Znajdują zastosowanie w uprawach rolniczych, takich jak pszenica, kukurydza czy buraki cukrowe. Ich stosowanie wymaga znajomości składu gatunkowego chwastów i staranności w doborze środka.

Herbicydy totalne (nieselektywne)

Eliminują wszystkie rośliny zielone na danym obszarze. Wykorzystywane są m.in. przed siewem, w sadach, ogrodach, na nieużytkach czy terenach infrastrukturalnych. Aplikowane są dolistnie i zawierają substancje takie jak glifosat.

Herbicydy – rodzaje z uwagi na oddziaływanie na chwasty

Innym kryterium klasyfikacji jest sposób aplikacji i droga wnikania środka do organizmu rośliny. W tym miejscu również możemy mówić o praktycznym podziale herbicydów.

Herbicydy doglebowe

Doglebowe środki chwastobójcze działają przed wschodami chwastów – przez korzenie i kiełkujące nasiona. Środki doglebowe na chwasty aplikowane są na powierzchnię gleby i aktywowane wilgocią. Do maksymalizacji ich skuteczności, oprócz wilgoci, niezbędne jest staranne uprawienie gleby. Typowy doglebowy środek chwastobójczy sprawdza się w uprawach rzepaku czy kukurydzy. 

Herbicydy dolistne

Stosowane po wschodach chwastów, aplikowane bezpośrednio na liście. Pobierane przez aparat asymilacyjny, przemieszczają się w roślinie i zwalczają nie tylko część nadziemną, ale i podziemną. Herbicyd dolistny sprawdza się we wszystkich typach upraw.

Jak dobrać odpowiedni herbicyd?

Dobór środka oparty na znajomości mechanizmów, typu działania i fazy rozwoju chwastów to podstawa skutecznej ochrony roślin. Warto też znać podział herbicydów i rotować środki w ramach strategii antyodpornościowej.

Dobierając środek, należy:

• rozpoznać dominujące gatunki chwastów w uprawie,
• uwzględnić fazę rozwoju zarówno chwastów, jak i rośliny uprawnej,
• brać pod uwagę warunki glebowe i pogodowe,
• pamiętać o rotacji substancji czynnych, by ograniczać ryzyko uodpornienia chwastów.

W realiach intensywnej produkcji roślinnej skuteczna walka z chwastami nie polega jedynie na wyborze preparatu z listy dostępnych środków. Prawdziwą wartość przynosi zrozumienie mechanizmów działania herbicydów oraz umiejętne komponowanie strategii ich stosowania, uwzględniającej biologię chwastów oraz warunki środowiskowe.

Kluczem jest świadoma rotacja substancji czynnych i unikanie schematyczności. Nie tylko dla zwiększenia skuteczności zabiegów, ale przede wszystkim dla spowolnienia tempa narastania odporności chwastów, która w Polsce jest już zauważalnym problemem. Zastosowanie różnych klas herbicydów, zarówno dolistnych, jak i doglebowych, powinno wynikać z przemyślanego planu, nie z przypadkowego doboru.